کلوب قلم افغان ها، دست اندرکاران مجله و سايت انترنت فــردا عيد عنعنوی ويـسـاک را برای هموطنان هندو و سکهـ افغان از ژرفای قلب تبريک می گويند
معبد طلايی در شهر امرتسر ايالت پنجاب هندوستان
عيد ويساک
نوشتهء ايشرداس
از المـان
امروز ۲۴ حمل سال ۱۳۸۳ هجری خورشيدی، مطابق به ۱۳ اپريل ۲۰۰۴ مصادف است به عيد عنعنوی « ويساک» هموطنان هندو و سکهـ های ما.
کلمه ويساک دارای ريشه سانسکريت بوده (نيز به همين گونه در زبانهای هندی و پنجابی كاربرد يكسان دارد) و معنای آن "زايش طبيعت" ميباشد. اين واژه با نماد روشنی كه در مفهوم آن نهفته است، فراوانی محصولات کشاورزی را مژده ميدهد و نام ماه اول از جمع دوازده ماه مهتابی، در زبان های ياد شده نيز می باشد.
عيد عنعنوی ويساک مانند جشن باستانی نوروز، پيشينه کهنی دارد و همواره در فاصلهء سه هفته يی با نوروز، در سرزمين بزرگ «گندهارا» برگزار گرديده است. بنابر اقليم جغرافيايی منطقه گندهارا در دامان آريانای کبير، در ماه ويساک معمولا نخستين فصل سال، آماده ثمر دهی و درو می گردد و كاشتكاران با راه انداختن ميله ها، به برداشت حاصلات فصل اول کشت شان می پردازند. همچنان مردم هندوی منطقهء «گندهارا» جهت شکر گزاری به درگاه خدواند، درين روز در کنار رودخانه ها و دريا های بزرگ به غسل عنعنوی «Abhishka» می پرداختند. در کشور های ديگر هندو مذهب نيز بزرگداشت اين عنعنه پارينه معمول بوده است چنانکه در هندوستان در کنار دريای گنگا و درياهای ديگر در همين روز آبتنی صورت ميگيرد.
در افغانستان عزيز، آنگاه که يعقوب ليث به کابلستان حمله کرد و به ويرانی آبدات، معابد و نيايشگاههای مردم آن هنگام کابل که پيرو آيين هندو بودند، دست يازيد، با آن هم درين روز، در رودخانه های مناطق شيوه کی، لوگر، گرديز، هنده کی و کمری ـ جهت ادای مراتب شکران به بارگاه ايزدی، اهالی به صورت دسته جمعی ، برای به جا آوردن غسل "ابهشکا" می کوشيدند.۱
به بيان ديگر، عيد ويساک با آنكه بيشتر عنعنه كاشتكاران بوده، ولی ساير اقشار جامعه هم در نيايش شان از پروردگار، برای فرارسيدن سال پر از آب و دانه (حاصلات زراعتی) دست نياز بلند كرده و وفور نعمت را استدعا ميكردند.
تقريبا چهار صد سال پيش، در يکی از بخشداريهای سرزمين «گندهارا» يعنی «پنجاب» که در ميانگاه هندوستان و پاکستان امروزی واقع گرديده، از اقبال نيک در ماه ويساک و روز عنعنوی عيد ويساک، کتاب مذهبی پيروان طريقت « سکهـ پنتهـ» يعنی ( گورو گرانتهـ صاحب) که "دربار صاحب" نيز ناميده ميشود، تکميل گرديده و برای پيروان آن طريقت، در مقام والای رهبر مذهبی قرار گرفت. اين امر به تبرک و بزرگداشت بيشتر عيد ويساک افزودو از همين روست كه همه ساله درين روز به جلوس آن می پردازند.
آنچه اين "پير آشفته پندار" را به نبشتن چند سطر فرا خواند، همانا جلوه افغانی يا افغانستانی عيد عنعنوی ويساک است که اين ويژه گی ها در بسياری از کشور های دارای پيروان آيين هندو و سکهـ به چشم نميخورد.
در گذشته های نه چندان دور در کشورما در روز اول عيد ويساک خانواه های هندو و سکهـ افغان، با لباس های نو به معابد و درمسال ها رفته و در جماعت اشتراک می ورزيدند. بزرگسالان برای کودکان عيدی می دادند. در بسياری از خانه ها شيرينی به نام «متايي» تهيه گرديده با شولهء شرين و سالندِ سبزی پالک و ميان خانواده و همسايه ها تبادل می گرديد. خير و خيرات بيشتر در راه رضای خداوند درين ايام صورت می گرفت. آوازخوان های اهل خرابات با خواندن راگ راگنی و تهمری در معابد، به شادی و شادمانی بيشتر هموطنان هندو وسکهـ شان ميپرداختند. برای کارمندان هندو وسکهـ ادارات دولتی، مکاتب و دانشگاه ها مدت سه روز و برای سربازان قطعات نظامی، مدت يک هفته رخصتی رسمی پذيرفته شده بود. روز دوم وسوم عيد ويساک، طور رسمی با راه اندازی محافلی در معبد درگاه پير رتن ناتهـ باغبانکوچه و درمسال سنگهـ سبهء کارته پروان، با جمعی از مهمانان عاليربته دولتی، نمايندگان اتباع خارجی و سرشناسان شهر کابل، تجليل می شد. به گمان زياد از اين نوع همايشهای مردمی و برادرانه در ولايات ديگر چون ننگرهار، پروان و پکتيا هم بوده اند.
اين مختصر ناتمام و نارسا خواهد ماند، اگر از ميله عنعنوی ويساک در شهرهای جلال آباد و سلطانپور ياد نگردد. در روز ويساک کتاب مذهبی مردم سکهـ (دربار صاحب) طی مراسم با شکوه از درمسال جلال آباد به شهر سلطانپور انتقال می يافت و درمسال (چشمه صاحب) آن شهر تاريخی، مدت يک هفته جلوس می کرد. در آن هفته از پول اعانه مردم و درمسال سه وقت نان طبخ شده برای زايرين توزيع می شد. کسانی که توان مصارف عروسی را نمی داشتند و يا ازدواج درين روز را خجسته می شمردند، در روند مراسم يک هفته يی، با اتحاف کتاب مذهبی نکاح بسته و به اين صورت پيوند خانوادگی مييافتند البته با کمترين هزينه پولی. دلداده گان زيادی برای فرارسيدن اين ميله عنعنوی، روزشماری می کردند تا به وصال رسند. شايان يادآوری است كه در هند عيد ويساک از رخصتی عمومی (سرتاسری) برخوردار نبوده، صرف در ايالت پنجاب آن کشور رخصتی عام می باشد.
رويكردها:
۱) تاريخ افغانستان (جلد دوم) تاليف شادروان احمــد علی کهزاد، صفحه ۵۲۲
۲) ما باشنده گان ديرينهء اين سرزمين، تاليف ايشرداس، ص .۳ و۳۳