نمايندهء ويژهء ايالات متحدهء امريکا در افغانستان

بر مسند قدرت

نيويارک تايمز 17 اپريل 2004

برگردان: ضيأ معصومی

خوب امروز چه می کنيم؟ ـ حامد کرزی رئيس جمهور افغانستان از زلمی خليلزاد سفير ايالات متحده در دفتر کارش می پرسد. خليلزاد با آب و تاب می گويد که امروز در برنامهء سرسبزی شهر کابل شرکت خواهند کرد.

هرچند آقای کرزی خود علاقه دارد که نانوشته صحبت کند اما خليلزاد به سهم خودش به عنوان يک ديپلومات و مربی گوشزد ميکند: شما بدون رجوع به يک متن آماده، روانتر صحبت می کنيد. چه بهتر از ياد حرف بزنيد.

آقای کرزی يک رئيس جمهور خوش مشرب است اما آقای خليلزاد رئيس اجرايی تام الاختياريست که از بدو تقررش ـ ماه نوامبر ـ کرسی متفاوتی را رياست می کند.

آقای خليلزاد پيوسته بين سفارت امريکا و قصر رياست جمهوری که از سوی امريکايی ها محافظت می شود در رفت و آمد است. اين دو اداره متمم همديگرند.

خليلزاد در جريان همکاری با کرزی در بارهء عزل و نصب والی ها، بازسازی و عمران مهمترين جاده ها و تقدير از دوستان امريکا نظر می دهد و می کوشد امنتيت و بازسازی را همآهنگ گرداند.

آقای خليلزاد به عنوان کارمند سابق وزارت خارجه، مامور عاليرتبه وزارت دفاع و سازمان «راند کورپريشن» به جد هواخواه دکترين اقدام پيشگيرانه عليه کشور های متخاصم از جمله عراق بود اما اکنون مشغول فرمول بندی خلای ناشی از سقوط آن حکومت هاست. در اين باره او می گويد: ما هنوز سرگرم آزمايش هستيم.

خليلزاد سرگرم همآهنگ کردن رفتار چند گروه ناهمآهنگ سياسی و نظامی می باشد که بر بخش هايی از افغانستان مسلط هستند.

در عراق آنجا که فرماندار ايالات متحده «پال برمر» با صد ها کارمند امريکايی با چالش بزرگی متقابل است آقای خليلزاد فقط با شمار معدودی از مشاوران و يک دهم نيرو های مستقر در عراق کار افغانستان را پيش می برد. مشاوران خليلزاد اغلب کارگزاران سابق شرکت « امريکن ايرلاينز» می باشند که موظف اند زمينه را برای سرمايه گذاری در بخش های خصوصی آماده کنند.

باری آقای ليس بروان لی رئيس مؤقت ستاد لشکر به خليلزاد گفته بود: آقای سفير، اگر کارگزاران ما از عهدهء وظايف شان بر نيايند ما هرگز قادر به ترک اين کشور نخواهيم شد.

خليلزاد در قياس با پال برمر صلاحيت مستقيم کمتری دارد ولی بخاطر حضور پانزده هزار سرباز امريکايی و صرف 4.2 بليون دالر کمک اقتصادی و گوش های شنوای کرزی که هر روز دو سه مرتبه او را ملاقات می کند از نفوذ همسانی در ادارهء دولتی برخوردار است.

خنده های بلند آقای سفير بار ها در قصر رياست جمهوری طنين می اندازد. بيست سال پيش وقتی که آقای خليلزاد در ادارهء رونالد ريگان مشغول تدارک کمک به مجاهدين بود و راکت های ستينگر را در اختيار بنيادگرا های اسلامی از جمله گلبدين حکمتيار می گذاشت با کرزی آشنا شد.

سباون يکی از قوماندان های سابق حکمتيار که اکنون مشاور کرزی می باشد روزی در قصر رياست جمهوری به خليلزاد گفت: "آقای سفير، دوستان سابق ما اکنون دشمنان ما هستند!" و هر دو تائيد ميکنند.

خليلزاد در سال نود ميلادی مدت کوتاهی مشاور شرکت يونيکال بود که در پی احداث پايپ لين انتقال نفت آسيای ميانه از راه افغانستان بود. با آن پروژه طالب ها نيز موافق بودند، ليکن چندی بعد به مخالفت با طالبها برخاست.

او پنجاه و سه ساله است و در شهر مزار به دنيا آمده، او پشتون تبار است و به زبانهای دری و پشتو حرف می زند. او خونسرد، صميمی و آگاه به سنن و آداب قبيله ای می باشد.

يکی از سران قبايل ولايت هلمند در ملاقاتی به خليلزاد می گويد: شما برای دو کشور کار می کنيد!

اکثر سياستمداران افغان معتقدند که آقای زال ـ اسم مستعار خليلزاد ـ پاسخگوی مستقيم دفتر رئيس جمهور بوش در امور افغانستان می باشد. امريکايی ها او را به خاطری فرستاده اند که سياست های امريکا در افغانستان را سرعت بخشد و از بار سنگين ماليه دهندگان امريکا بکاهد.

از ديگر الويت های خليلزاد در افغانستان تسريع در کار تشکيل ارتش و پوليس جديد افغانستان و سرمايه گذاری در بخش های خصوصی می باشد. او با استفاده از نفوذش می کوشد هرچه زودتر ساختمان دانشگاه بين المللی، شفاخانه های مدرن و هوتل «هايت» را شروع کند و سرمايه گذاری خصوصی را فعال گرداند. او به سبک امريکايی بعضاً داستانسرايی می کند و از افغانها می خواهد که خودکفا گردند و برای خويش مصدر کاری شوند.

آقای خليلزاد سال نوافغانستان را در ماه مارچ با گذراندن 12 ساعت ديد و بازديد جشن گرفت. ابتدأ سران قبايل از ولايت هلمند در قصر رياست جمهوری بديدار او ميايند، محلی که بيانگر حيثيت و نفوذ مردم و محل تقرب برای سفير ميباشد.

استراتيژی او تأمين همکاری بهتر با قوای ائيتلاف و ميانجيگری او بعنوان يک فرد حايل در مقابل رنجش آنها ميباشد. هلمند يکی از ولايات دارای هواداران زياد طالبان بحساب ميايد، و نظاميان آمريکايی از شيرمحمد آخندزاده والی هلمند خشنود بنظر نميايند.

ما ميخواهيم بدانيم چراه تاهنوزاو تماسی با عساکر آمريکايی نگرفته است. آفای سفير به سران آنها ميگويد: چطور است که اگر والی از مقام ولايت رانده شود. سران قبايل سرسختانه از والی دفاع نموده در عوض از برخورد قوای آمريکايی و همدستان افغانی آنها شکايت نمودند. يکی از سالمندان اخطار نمود، قسميکه تلاشی خانه ها صورت ميگيرد "مردم را به طغيان وادار ميکند".

آقای خليلزاد بعداً ميگويد که نگران آن است که تاکتيکهای قوای آمريکايی مردم را به طرف طالبان بکشاند. وی اخطار نمود که والی بايد در تفاهم بين قبايل و قوای آمريکايی بکوشد. "به گمان من او ميتواند در مقام ولايت باشد در صورتيکه بتواند اين مشکلات را حل نمايد". زرنگی ديپلوماسی او فقط به اختاری به والی انجاميد. او صريحاً به رهبران قبايل وانمود کرد که او يک مسلمان است و با آنها برای مؤفقيت افغانستان دعا نمود.

درختهای نهال شانی دگر کاشته شده است . آقای سفير و آقای کرزی اکنون با مقامات سازمان ملل در مورد چگونگی انتخابات آينده ملاقات دارند، پروسه ايکه آقای خليلزاد شديدأ به آن گرويده است اين استکه ملل متحد تا کنون حدود 1.5 ميليون از جميعت تخمينی 10 ميليون رای دهنده را راجستر نموده و انتخابات از ماه جون به سپتمبر به تعويق افتاده است.

وی به نماينده ملل متحد ميگويد "صادقانه بگويم آنها بسيار به کندی پيش ميروند". انتقاديست که ملل متحد رد ميکند.

به اهتمام او ايالات متحده مبلغ 60 ميليون دالر برای دو سال جهت سرعت بخشيدن به آموزش پوليس تخصيص داده به هدف اينکه بوجود آوردن 20,000 آفسر پوليس روند امنيت در انتخابات در ماه سپتمبر آينده را تأمين نمايند. آموزش پوليس توسط آلمانها رهبری ميشود، و آقای سفير بيصبرانه مانند ساير موارد با مزاج چند جانبه ای به رول فعال آمريکا ميپردازد.

آقای خليلزاد با براه انداختن پروژه های چشمگير بازسازی سعی در جلب حمايت مستقيم برای دولت آقای کرزی دارد، کوشش هايکه تحريک کننده ساير گروههای درگير در آستانه ا نتخابات آينده ميباشد. اين چند هفته طرحريزی روند بازسازی و تعمير صدها مکتب و کلينيک اعلام شده است.

درجلسه بعد از ظهر، او به کرزی گزارش ميدهد که کدام مکتب کجا تأسيس ميگردد. من با چندين والی صحبت نموده ام که دو سه مکتب ابتدايی را به ليسه تبديل کنند "

ايالات متحده يک شرکت مخابراتی مقيم واشنگتن "راندن کورپ" را گماشته است تا سيستم ارتباط اداره آقای کرزی را پايه گزاری کند. دريک ديدار کوتاه در قصر رياست جمهوری آقای خليلزاد با رئيس اداره امنيت آقای اميرالله صالح در مورد چگونگی نظرداشت مردم افغانستان درقبال دولت صحبت ميکند.

طوريکه خليلزاد ميگويد "آنچه که ما ميتوانيم تأمين بقای حکومت درچارچوب دولت است".

خليلزاد همچنان به سرعت بخشيدن خلع سلاح شبه نظاميان در کشور ميکوشد. برنامه ای که آگاهان سياسی يگانه دليل درموفقيت انتخابات آزاد و بيطرفانه بحساب مياورند. او با براه اندازی پلان جديدی تا 40 درصد از شبه نظاميان افغان را خلع سلاح مينمايد . برنامه ای که تا سه ماه آينده به حلع سلاح حدود 35,000 مليشه ميانجامد. مردمی که به جنگ عليه شوروی سابق، طالبان ويکديگر کوشيدند.

آقای خليلزاد مستقيماً با آقای فهيم وزير دفاع درين مورد مذاکره ميکند. ايالات متحده با آقای فهيم که آنزمان از قومندانان برجسته نيروهای اتحاد شمال بود بعد از 11 سپتمبرهمدست گرديد. چيزيکه تاکنون مقامات آمريکايی در آن به ترديد هستند که او از کدام طرف است." بقول آقای ديويد سيدنی معاون کل قوا در افغانستان.

آقای خليلزاد ميگويد: فهيم علاقه دارد که کانديدای معاون رياست جمهوری در نامزدی آقای کرزی باشد.

آقای خليلزاد ميکوشد تا در روند آموزش ارتش ملی افغانستان سرعت عمل ببخشد. برنامه ايکه با خرج 500 ميليون دالر هنوز فقط حدود 8000 سرباز بوجود آورده است. ولی او قبول دارد که او به روند تعمير مکاتب ادامه ميدهد زيرا آقای کرزی و آمريکايها به حسن نيت مردم نياز دارند.

آقای خليلزاد ديگر به آن نمی انديشد که افغانها با شکست قوای انگليس و نبرد خونين عليه شوروی سابق ديگر تحمل قوای محدود بيگانه را ندارند. او برين عقيده است که اکنون افغانها نياز به کمکهای بيگانه دارند، منتهی او بايد به دقت مواضب باشد که افغانها تا چه وقت تحمل حضور قوای بيگانه را دارند .

درصورتيکه ايالات متحده به کمکهای مالی خود به افغانستان ادامه بدهد يک دموکراسی اسلامی و از همه مهمتر يک کشور خوشبخت باقی خواهد ماند. او می گويد: اين تعهد الزام آور نيازمند زمان است.

او از همه بهتر ميداند که برای يک قدرت بزرگ مشکل است که هر لحظه با يک بحران جديد مواجه باشد.

درآوايل دهه 90 ميلادی آقای خليلزاد در اداره بوش اول نسبت به افغانستان بی تفاوت بود ولی امروز او به افغانها ميگويد که بی تفاوتی آمريکا يک اشتباه بود و وعده ميدهد که ديگر اين بی تفاوتی تکرار نخواهد شد.

صفحهء اول