هـمـی بینی که مـرگ دنبالم افتاده ...
کمـربسـته به کشـتار هـزاران باره ام مـنشـین
"عبدالـرحـمـان"
لکه ونه مـسـتقیم په خپل مکان ...
(بخـش شـــشم)
صبورالله سـیاه سـنگ
hajarulaswad@yahoo.com
سـایه روشنهـای زندگی ....
از یگانه رهـاورد عبالـرحمـان برمـی آید که او نه تنهـا زندگی پردرآمـدی نداشـته، بل بیشـتر با دشـواریهـا دسـت و گـریبان بوده اسـت.
حوک دی را کاندی قسم په کـردگار
که درم لـرم په کور کی یا دینار
زه دینار و درم نلـرم په کون کی
ولی نور عالم مـی بولی دنیادار
هـم په دا چـی نه له حـایه چری خوزم
نه د هیح یوه مخلوق یم مـنت بار
نه مـی شکته ملک لیدلی دی، نه پورته
خبر نه یم په یمـین او په یسـار
آب و خور لکه آسیاب په حـای را رسی
په خپل کور کی مـی سکون دی هـم رفتار
لکه ونه مسـتقیم په خپل مکان یم
که خزان را باندی راشـی که بهـار
توکل مـی لاس پشـی سره کـره په نکـریزو
چـی په حـای یی کشـینولی یم قرار
چـی زمـا په باب راکشلی دی را رسی
که رحمت دی، که زحمت دی وار په وار
چـی هژده هزار قومـونه یی په لار کـرل
مـربی مـی دی هغه پروردگار
کار هـمـه په اراده د خـدای مـوقوف دی
هیح مـوقوف نه دی د چا په انتظار
غم به هیچری و نه کا په دنیا کشـی
که حه کیژی د رحمـان په اختیار
سـوگند به کـردگار/ درهـم و دیناری در خانه ندارم/ با آنکه دارنده پشـیزی در جهـان نیسـتم/ مـردمـان مـرا سرمـایه دار مـینامـند/ هـم از اینرو که از جـایگاهـم برون نمـیروم/ مـنتبار هیچـیک از بندگان خـداوندم/ نه سرزمـین پایین را دیدار کـرده ام نه بالا را/ از [جغرافیای] راسـت و چپ نیز آگاه نیسـتم/ نان و آبم هـمچو آسیاب هـمـیرسند/ هـم ایسـتا و نیز پویایم در کاشـانه خودم/ به سـان درخت راسـت بالا جـابجـا ایسـتاده ام/ چـه برسرم بهـار بیاید و چـه پاییز/ دسـتهـا و پاهـایم را به توکل حنا بسـته ام/ وینگـونه، مـرا آرام بر جـایم نشـانده اسـت/ مـیرسد هـرآنچـه در سرنوشـتم نوشـته اسـت/ چـه گشـایش و چـه فرسـایش در هـر گام/ آنکه هژده هزار گـروه را رهنمـون شـد/ هـمـان پروردگار راهنمـای مـن اسـت/ کارهـا به اراده خـداوند وابسـته اند/ نه به نشسـتن بر سر راه/ اگـر گزینش دسـت رحمـان باشـد/ هـرگز در این جهـان اندوهی به خود راه نخواهـد داد.
په شـادی شـاد شـوی نه یم د هیچا
تور تپ سـوی یم په غـم د هـر آشنا
که زه طمع توقع له بله نکـرم
د بل طمع توقع کیژی له مـا
که مـی ورور، که مـی عزیز، که مـی فرزند دی
واره غواری خپله خپله مـدعا
په هـر کور کی رنحوران را ته پراته دی
لاس مـی نه رسی د هیچا په دوا
د دنیا خبری واره په دنیا شـی
مـا به حه کا حوک چـی نلـرم دنیا
که په کلی کی مـی کور دی، زه گمـان کـرم
چـی کور نه دی، دا مـی گـور دی په صحرا
چـی حه کار پری نه پوره وی نه نیمگـری
حوک به حه کا له هغو سره خندا
چـی یی شـه توشـه و بله سره نشـی
تر هغه آشنا بهتر ده ناآشنا
په توده زمکه هسـتوگنه ده مشکله
حه به زیسـت شـی له رحمـان سره د چا
با شـادی هیچکسی شـاد شـده ام/ در اندوه هـر آشنا دلسـوخته ام/ چشـم به دسـت کسی ندارم/ دیگـران چشـمـی به دسـت مـن دارند/ چـه دوسـتم، چـه یارم، چـه فرزندم/ "هـر یک برای مطلب خود دلبری کند"/ در هـر خانه بیمـاران [خانواده] در پیش چشـمم فتاده اند/ به درمـان هـر کدام درمـانده ام/ بگـو مگـوی جهـان هـمـه در پیرامـون داشـته هـاسـت/ با مـنی که نادارم، دیگـران را چـه کار؟/ با آنکه کارهـاش نه تمـام نه ناتمـام اند/ چگـونه مـیتوان خوش خوشـان کنار آمـد؟/ با آنکه نیکویی ز دسـتش برنیاید/ بیگانه مـاندن بسی بهتر از آشنایی اسـت/ زیسـتن بر زمـین سـوزان دشـوار اسـت/ چگـونه کسی خواهـد توانسـت با رحمـان بزید؟
په ظاهـر صورت چـی سـتا د در گدای دی
په معنا کی د جمله و کدخـدای دی
مجنون بید غوندی رونق د گلسـتان شـی
چـه یی سـتا له غمـه سر په پشـت پای دی
چـی له غمـه دی جرس غوندی نالان دی
د جمله و گمـراهـانو رهنمـای دی
چـی حوک زره د سـتا و تورو سـترگـو ورکا
سـتا د ورحو تور محراب د لاندی حـای شـی
چـی مسکن یی د زره سـتا د زلفونو خم شـی
د هغو ناسـتی په سیوری د هـمـای شـی
چـی تا ووینی و مـا ته نصیحت کا
شک پری مـه کوه بیشکه چـی خودرای دی
که زردار دی آشنایان د زردارانو
د رحمـان د آشنایانو تکیه خـدای دی
آنکه در چشـم، گدای در تو مـی آید/ در نهـان، کـدخـدای هـمگان اسـت/ هـمـانند بید مجنون رونق گلسـتان خواهـد شـد/ کسی که از غـمت دوتا شـده باشـد/ وانکه از اندوهت نالنده چون جرس مـینمـاید/ رهنمـای هـمـه گمـراهـان اسـت/ اگـر دل به چشـمـان سیاه تو دهـد/ زیر محراب دوابروی تو خواهـد گنجید/ ور رهـایشگاه دلش شکنج گیسـوی تو باشـد/ جـایگاهش در سـایه هـمـا خواهـد شـد/ آنکه ترا بیند و مـرا اندرز دهـد/ باور کن، خودرای بودنش چون و چرا ندارد/ اگـر دارندگان زر هـمـدم زرداران اند/ تکیه گاه رحمـان آفـــریدگار اسـت.
بلندای اندیشه در سادگی سخن
نگاهی به نخسـتین نیایشواره و همچنان نخسـتین سـروده دلـدادگی در دیوان عـبدالـرحمـان ژرفـای آگاهـی در سـادگی واژگانی را نشـان مـیدهـند:
گـوره هسی کردگار دی رب زمـا
چـه صاحب د کل اختیار دی رب زمـا
هـمگـی بزرگـواران چـی حوک یی وایی
تر هـمه و بزرگـوار دی رب زمـا
نه یی هیح حـاجت په چا باندی مـوقوف دی
نه د هیچ چا مـنت بار دی رب زمـا
له نیسـتی یی د هسـتی صورت پیدا کر
هسی رنگ پروردگار دی رب زمـا
هـم صانع دی د جمله و مصنوعاتو
هـم سـامع د هـر گفتار دی رب زمـا
چـی یی هیچری نه مثل نه مثال شـته
د هغو عطرو عطار دی رب زمـا
هـر تعمـیر چـی د دنیا او د عقبا دی
د هـمه وارو معمـار دی رب زمـا
خواننده د نانویسو صحیفو دی
داننده د هـر اسرار دی رب زمـا
که ظاهـر دی، که باطن دی، که مـابین دی
له هـمه و خبردار دی رب زمـا
که پیدا، که پوشـیده او که اوسط دی
په هـمه و وقوف دار دی رب زمـا
شریک نلـری پخپله پادشـاهی کی
بی شریکه شهـریار دی رب زمـا
هسی نه چـی واحدی یی ده له عجزه
په واحد وجود بسیار دی رب زمـا
حـاجت نلـری د هیچا و یاری ته
له هغه سره چـی یار دی رب زمـا
حه حـاجت دی چـی و بل خواته یی غوارم
په خپل کور کی هـمکـنار دی رب زمـا
هیح تغییر و تبدیل نه مـومـی رحمـانه
تل تر تله برقرار دی رب زمـا
(بنگـر چـه کردگاری اسـت خـدای مـن/ دارنده هـمه اخیتارهـاسـت خـدای مـن/ ور کسـی از بزرگـواران سخن مـیراند/ بزرگـوارتر از هـمگان اسـت خـدای مـن/ نه نیازمـند و نه وابسـته به کار کسی/ نه مـنت گـزار دیگـران اسـت خـدای مـن/ چـهـره هسـتی را از ورای نیسـتی مـی آفـریند/ اینگـونه پروردگارسـت خـدای مـن/ هـم سـازنده هـمه سـاخته هـاسـت/ هـم شنونده هـر گفتار اسـت خـدای مـن/ وانکه مـاننده اش هـرگز یافت نگـردد/ فشـاننده چنان خوشبوهـاسـت خـدای مـن/ هـر سـاختار مـر این جهـان و آن جهـان را/ سـازنده اش هـمـوسـت خـدای مـن/ خواننده برگهـای ننوشـته هسـت/ و داننده هـر سخن نهـانی خـدای مـن/ گـر آشکار اسـت، یا پنهـان یا در مـیان شـان/ از هـمه بخشهـا آگاه اسـت خـدای مـن/ چـه پیدا، چـه پوشـیده و چـه در مـرز آن دو/ بر هـمه هـمه چـیره اسـت خـدای مـن/ درگاهش را انبازی نباشـد/ فـرازنشـین بی انباز اسـت خـدای مـن/ نه آنسـت که یگانگـی از ناتوانی باشـد/ با یکتایی خویش فزون از شمـار اسـت خـدای مـن/ به یار دگـرش نیازی نیسـت/ آنکه را یار اسـت خـدای مـن/ ناگزیر نیم به سویی فـراخوانمش/ در خانه خودم، هـمکـنارم اسـت خـدای مـن/ دگـرگـونی و دگـرپذیری نمـیدارد/ هـمـواره و پیوسـته جاودان اسـت خـدای مـن)
هـر چـه ووینی په سـترگـو روی د سـتا
مخ یی کوژ وی هـمـیشه په سوی د سـتا
بی دمـاغه به تر سر او تر مـال تیر شـی
چـی یی تیر شـی تر دمـاغه بوی د سـتا
که لویی کری حه بیحـایه خو یی نه کری
چـه په دا رنگه قامت دی لوی د سـتا
نو بهـار دی عالم سیر د بوسـتان کاندی
خـدای و مـا وته بوسـتان کر کوی د سـتا
د عیسـا له دمه دم وهلی نه شم
چـی خوله بیرته شـی په گفت و گـوی د سـتا
هـم په دا مـی له چشمـانو رود بهیژی
چـی یادیژی مـی قامت دل جوی د سـتا
هـمـیشه یی زره په اور باندی سپند وی
و هغوی ته چـی حرگند شـی خوی د سـتا
و زنحیر و ته یی حه لـره را کاژی
لیونیو سره بس دی مـوی د سـتا
که ته سل حله زمـا یی زه د سـتا یم
تلونی نه دی له مـا جسـت و جوی د سـتا
گل لمبه شه د بلبل په آه رحمـانه!
نه گـروهیزی یار په هـای و هوی د سـتا
(هـر آنکو دیده بر رخت بکشـاید/ رویش هـمـواره به سوی تو خمـیده خواهد مـاند/ بدون [کوچکترین] اندیشه از ســر و مـال گذرد/ وانکه بوی تو از اندیشه اش گذر کـند/ گـر بلندی مـینمـاید، بیهوده نیسـت/ با این بلندا که بالای تراسـت/ نوبهـار اسـت و مـردم تمـاشـاگـر بوسـتان اند/ خـداوند کوی ترا بوسـتان مـن سـاخته اسـت/ نمـیتوانم از دم عیسـا دم زنم/ ور دهـان از گفت و گـوی تو برهـد/ از دیدگانم دریا سـرازیر هـمـیشود/ هنگامـی که قامت دلجوی ترا به یاد مـی آورم/ چرا به زنجیرهـا پیچان شـان کـنند/ دیوانگان را تار مـوی تو بسنده اسـت/ صد بار اگـر تو مـرا باشـی و مـن ترا باشم/ با آنهـم هـرگز از جسجویت دسـت برنخواهـم داشـت/ آی رحمـان! گل از آه هزاردسـتان آتش گـرفت/ یار با هـای و هوی مـن خمـی به ابرو نمـی اندازد)
[][]
ریجـاینا/ کانادا
چهـارم اگـسـت
2009
«»«»«»«»«»«»
ادبی ـ هنری